Neden AB Daha Geniş Bir Orta Doğu Poltikasına Sahip Olmalı?

Bu hafta "Why the European Union needs a ‘broader Middle East’ policy" isimli makaleyi inceleyeceğiz. ABD'nin Akdeniz ve Orta Doğu politikasını revize ettiği günümüzde ABD'nin Akdeniz'de bırakmakta olduğu güç boşluğunu Avrupa Birliği ihtiyacı ölçüsünde doldurabilecek mi? Yoksa bu boşluk Rusya ve Çin gibi büyük güçlerin oyun alanı olmaya her zamankinden daha mı yakın.. 2009 yılında yayımlanan bu makalede bu tarihten günümüze bir pencere bulacağız. İyi çalışmalar..

Makale İçin Tıklayın



Makale Tetkik Kapsamında Yapılan Tespitler:

6 TEMMUZ 2015

Makale Tetkik Kale Grup Danışmanı Yılmaz YALÇÍNKAYA’nın katılımıyla icra edilmiştir. Etkinlikte bahsedilen konular aşağıda kısaca listelenmiştir.

1-ABD’nin iç mevzuatı olan ÍTAR (İnternational Traffic in Arms Regulation), ABD’nin savunmayla ilişkili olabilecek ve ABD  Savaş Malzemesi Listesi (US Munitons List-USML)ürün ve servislerinin ithalat ve ihracatını kontrol eder.  Örneğin Çin’e satılan bir uçakta bu malzeme listesinde olan bir parça varsa bu şirkete yüklü miktarda bir ceza kesilir ve mahkeme süreci başlar. Burada maksat milli güç unsuru sayılabilecek savunma teknolojisi unsurlarının kabedilmesini engellemektir. Bu düzenleme Arms Export Control Act Title 22 (Foreign Regulations) kısmında tanımlanmıştır.

2-Yabancıların yazdıklarını okuyup olayı onların gözünden de görmek gerekir. (Onların olayları nasıl gördüğünü kendilerinin ifade ettiği gibi değil de bizim zannettiğimiz gibi olduğunu iddia etmek yanlış tespitlere yol açar)Yabancıların yazdıklarını okuyun, bu anlamda bizim gazeteleri takip etmeyin. Onlar ayran anlatır, diğer tarafta kan gövdeyi götürür.

3-Kitap Taviyesi : Potus ve Beyefendi, Tolga Tanış. 2002 sonrası Türkiye-ABD inişli çıkışlı hikayesini anlatır.

4-Rusya, İskender füzesini S.Arabistan'a satacağını açıklamıştı.
Füze hakkında kısa kısa:
Rusya, üzerinde çalıştığı İskender-M kara taktik füze sisteminin dünyanın en iyisi olduğunu iddia ediyor. 2013’de Kara Kuvvetleri Sözcüsü füzenin sapma limitinin 15 m. Yi geçmediğini, seyir füzelerinde sapma limitinin 2-3 metre olduğunu açıkladı. Bununla birlikte Rus füze tugaylarının 2018 yılında bu füzelerle donatılması planlı. Bu füzelerin ABD’nin füze kalkanı Patriotlara karşı üretildiği iddia ediliyor. Füzelerin 400 km. menzili olduğu söyleniyor. Ayrıca 2014 yılında bu füzelerin Ukrayna sınırına yerleştirildiği iddia edilmişti.

5-Kaya gazı ABD ve Çin’de fazlaca mevcut. İleride enerji alanına oldukça etki edebilir.

6-GCC (Golf Cooperation Countries) ülkeleri Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirliklerinden oluşur.

7- http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2002/01/what-went-wrong/302387/

Bernard Lewis- What went wrong? (2002)

8- Kemal Derviş  1978 yılında, Dünya Bankası adına hazırladığı “Türkiye Raporu”nda şunları yazmıştı:“Türkiye’de kimya, temel makine ve imalat, maden işleme gibi ağır sanayilerde gelişme beklenmesi gerçekçi davranış değildir. Kaynaklar ihracata yönelik hafif sanayi dallarına kaydırılmalıdır, ağır sanayiden gelişme beklenmemelidir. Türkiye, tek bir devalüasyon ile yetinmemeli, devalüasyonu sürekli duruma getirmelidir.” (Cumhuriyet 02.03.2001)

9-Günümüzdeki cari açığın, (yaklaşık 47 milyar dolar) oluşmasının arkasındaki sebebin bu raporun öngördüğü şekilde sanayileşmenin önüne geçilmesidir.  İhtiyaç duyulan ürünler yurt dışından sürekli bir alıma gidildiği ve yurt dışına ürün satışı bunu karşılar seviyede olmadığı için cari açığın kapanması zor görünmektedir. Benzer bir durum Yunanistan’ı iflasın eşiğine getirmiştir. Bizde bu sürecin uzamasının sebebi, paranın değerinin dalgalı sistemle düşmesi imkanının bulunmasıdır. Böylece ekonomi yeterli kaynak bulamadığı dönemlerde dış alım azalmaktadır. Bu durum Yunanistan’ın Avro değerini düşürmesi mümkün olmadığından Yunanistan’da daha çabuk krize sürüklemiştir.

10-Cari Açıkla ilgili kısa kısa:

Türkiye 2001 yılında cari fazla verirken 2014 itibariyle cari açığı 47 milyar dolardır. Türkiye cari açıkta sondan 5. Ülkedir. (189)

http://realtime.wsj.com/turkey/2013/07/30/butun-boyutlariyla-turkiye-ekonomisinin-kronik-hastaligi-cari-acik/ (Wall Street Journal)

Cari açık yurt dışından ürün alırken yurt dışına para çıkışını dengeleyecek şekilde ürün satılamamasından kaynaklanır.Bunun önüne geçmek için bazı alternatifler:

-Paranın değerinin düşürülmesi cari açığı yavaşlatır

-Sanayileşme ile ürün üretme gerek şarttır

-Yabancı yatırım

10-Türkiye’nin dış borcu:

http://data.worldbank.org/indicator/DT.DOD.DECT.CD/countries/1W?display=default

Dünya bankası verilerine göre Türkiye dış borçta Çin ve Rusya’dan sonra en yüksek borca (388 milyar dolar) sahiptir. Bu ülkelerden Çin’in sanayisi ve Rusya’nın hidrokarbon kaynakları bulunması nedeniyle borçlarını kapatmaları daha kolay gibi görünmektedir.

11-Emperyalist kelimesi empoze kelimesinden gelir. İngilizcedeki karşılığı impose kelimesidir.

12-TTIP (Transatlantik Trade and Investment Partnership) AB ile ABD arasında yapılması planlanan serbest ticaret anlaşmasıdır. 2016 yılında yapılması öngörülmektedir. Savunucuları çok yönlü ekonomik büyümenin önünü açacağı, eleştirenler ise şirketlerin güçlenmesini sağlayarak yönetimi güçten düşüreceğini iddia etmektedirler.

13-AB’nin ekonomik problemleri var, ve siyasi olarak da parçalı bir birlik.
13.1- İlber Ortaylı Arapların 1000 yıl öncesiyle konuşabileceğini söyler. (http://www.milliyet.com.tr/-/ilber-ortayli/pazar/yazardetay/07.09.2008/987844/default.htm) (Kültürün köklü olmasının göstergesi.) Benzer şekilde İran’da hayatta kalma kabiliyeti çok yüksektir.

14-Sonucu sebep olarak görmek analitik düşünce hataları arasında en sık yapılan hatalardandır. Örneğin ABD ortadoğudan çekilince bu bölge karıştı, demek ki ABD orta doğunun karışmasını istediği için bu bölgeden çekildi, şeklinde yapılan çıkarımlar bir yandan yanlışa sürüklerken bir yandan yanlış bir güç algısına sebep olabilir. Bunun en iyi örneği 11 eylül saldırıları sonrası görülür. Bahsedildiği şekilde yapılan çıkarımla “ABD bu olay sonrası Afganistan’a girdi, demek ki bu olayı Afganistan’a girmek için kendi kendisine gerçekleştirdi” iddiası her türlü olayı ABD’nin kurguladığı, diğer ülkelerin hiçbir inisiyatifi olmadığı algısı oluşturmaya yönelik kullanılabilir.

12-İşin doğrusu tarihe bakılarak tespit edilebilir. İngiltere ve benzer şekilde ABD rüzgara karşı seyretmek yerine yelkenini rüzgara göre ayarlayarak yol alır. Diğer bir deyişle sosyolojik olayları kurgulayarak ortaya çıkarmaz, bunun yerine çıkan toplumsal eğilimlerden faydalanır. Bunun ispatlarından birisi İngiltere’nin 1800’lerde Osmanlı topraklarının bütünlüğünü savunurken (denge politikası bu durum üzerine kurulur), Fransa ve Rusya arasında Osmanlıyı paylaşma anlaşması yapılması sonrası önünü alamayacağı bu akımdan faydalanarak bu anlamda taraf değiştirmesidir.

13-Çin’e 2011 yılında Boeing firmasının satışıyla güdümlü merm teknolojisinde ihtiyaç duyduğu önemli bir parçanın satıldığı ve tersine mühendislikle GM teknolojisini tamamladığı yönünde haberler çıkmıştı. Hatta sonrasında ABD’nin Çin’e yaptığı siber saldırılar bunun karşısında bir göz dağı olarak nitelendirilmişti. 2011 ABD için kırılma noktası olabilir. Hidrokarbon kaynaklarının miadı 15 sene olan Rusya artık kronik bir tehdit olmaktan uzakken, GM teknolojisini tamamlayan ve kaynaklarını dünyadan karşılamak için köklü girişimleri bulunan Çin, ABD için yeni tehdit olmaya başladı.

14-Vizyonlar 50 senelik bir süreden fazla çizilmez. Eğer 50 sene önce orta doğuya çizilen bir vizyon varsa artık kendisini tamamlamış olmalı. Yakın zamandaki değişiklikler ABD’nin öngörülebildiğinden daha uzun süreli bir vizyon ortaya koyacağının ipuçlarını veriyor. Bu nedenle meseleye salt ortadoğuda olan olaylar gözüyle bakmak resmin tamamını kaçırmak olabilir. Benim öngörüm, ABD’nin Çin’e kayan ağırlık noktasını (Çin’deki fabrikalarını) Hindisan, Afrika veya Orta Asya’ya kaydırabileceği yönünde. Bu nedenle bu bölgelerdeki gelişmeler iyi takip edilmeli.

15-Rusya’yı bugüne kadar ayakta tutan unsur insan kaynağı. Kendisi için önemli olan bölgelere insan transferinde bulunuyor. Bugün güney kıbrısta %30 civarında Rus nüfusu olduğundan bahsediliyor. Türkiye de benzer şekilde hareket ederek kendisi için sorun bölgelerine insanlarını cezbedecek iş imkanları oluşturmalı. Bununla birlikte Rusya’nın enerji platformlarına yatırım yapması, her sondajdan çıkardığı hidrokarbonun %70’ini kendisinin almasını sağlıyor. Hidrokarbon sahibi olmaktansa çıkaran platforma sahip olmak daha karlı görünüyor. Bu nedenle Türkiye sondaj platformları teknolojilerine sahip olmayı düşünmeli. Kıbrıs hidrokarbonlarında Kuzey Kıbrıs için pay düşünülmese bile Türk sondaj platformuyla çıkarılsa, birleşmenin katacağı faydadan daha fazla fayda elde edilir. Bu sayede Güney Kıbrıs da kendisini geri adım atmamış gibi hissedecektir.

16-Doğu halklarında kabile kültürü var, o yüzden bizim anladığımız anlamda demokrasinin işlemesi orada biraz zor gibi. Fakat benzer kültürde olarak Türkiye tecrübelerini aktarabilir.

17-Thinking Out of The Box kültürü ABD’de mevcut.

18-K.Karolina da başkan, ama kilisede ilahi okumuştu, değişik bir demokrasi anlayışı var.

19-Türkiye’de 60 öncesi senato vardı.,

20-ABD, Bush’un tecrübesinden faydalanarak istihbarat kurumları arasında koordinasyonun kurulmasına yönelik reform gerçekleştirdi 
(https://en.wikipedia.org/wiki/Intelligence_Reform_and_Terrorism_Prevention_Act). 
Tecrübeden istifade etmek önemli bir özellik.

21-Mağrip ve Maşrik ingilizcede Maghreb ve Mashreq olarak kullanılıyor.

22-MENA (Middle East and North Africa) Mağrib ile Maşrik’in ayrıldığı yer AB açısından Mısır.

23-ABD, Akdeniz ve Orta Doğuda Fransayı vekil olarak bırakmak istiyor gibi görünüyor, bu durum da Hollywood filmlerine yansıyor. Bu nedenle İngiltere ve Fransa arasında ufak bir rekabet mevcut olabilir.

24-Middle East Review-Burak Ege incele (European Air Power: Challenges and Opportunities Kitabında (John Andreas Olsen) Kaynakçada dahil edilmiş)

25-Batılı ülkeler için dürüstlük önemli. Verilen bir söz yapılmadığı zaman güvenilmez devlet oluyorsunuz. O yüzden yapamama ihtimaliniz olan bir durum varsa bu durumu da aktarmalı. Dürüstlük devletler için önemli.

26-Peru’da Lityum mevcut. Bugün hidrokarbonlar tükense Peru yükselişe geçecektir senaryolara göre.

27-NAFTA, ABD, Kanada  ve Meksika arasında ticari bariyerleri kaldırmak üzere 1994’de oluşturuldu. Kanada açısından bu anlaşma tarım ürünleri ticaretinde karşılıklı artışla neticelendi. Meksika mısır üretimi açısından iç talebi karşılamakta zorlandı, fakat zamanla stabil hale geldi. ABD ise ticaretini 338 milyardan 1,2 trilyon dolara çıkardı, fakat pek çok imalat sektörü Meksika’ya taşındı.

 

Related Items AB featured makale 9 Orta Doğu Politika