Bu hafta "Why the European Union needs a ‘broader Middle East’ policy" isimli makaleyi inceleyeceÄźiz. ABD'nin Akdeniz ve Orta DoÄźu politikasını revize ettiÄźi gĂĽnĂĽmĂĽzde ABD'nin Akdeniz'de bırakmakta olduÄźu güç boĹźluÄźunu Avrupa BirliÄźi ihtiyacı ölçüsĂĽnde doldurabilecek mi? Yoksa bu boĹźluk Rusya ve Çin gibi bĂĽyĂĽk güçlerin oyun alanı olmaya her zamankinden daha mı yakın..
2009 yılında yayımlanan bu makalede bu tarihten günümüze bir pencere bulacağız. İyi çalışmalar..
Makale İçin Tıklayın
Makale Tetkik Kapsamında Yapılan Tespitler:
6 TEMMUZ 2015
Makale Tetkik Kale Grup Danışmanı Yılmaz YALÇÍNKAYA’nın katılımıyla icra
edilmiştir. Etkinlikte bahsedilen konular aşağıda kısaca listelenmiştir.
1-ABD’nin iç mevzuatı olan ĂŤTAR (Ä°nternational Traffic in Arms Regulation),
ABD’nin savunmayla iliĹźkili olabilecek ve ABD
SavaĹź Malzemesi Listesi (US Munitons List-USML)ĂĽrĂĽn ve servislerinin
ithalat ve ihracatını kontrol eder. Ă–rneÄźin Çin’e satılan bir uçakta bu malzeme
listesinde olan bir parça varsa bu şirkete yüklü miktarda bir ceza kesilir ve
mahkeme süreci başlar. Burada maksat milli güç unsuru sayılabilecek savunma
teknolojisi unsurlarının kabedilmesini engellemektir. Bu düzenleme Arms Export
Control Act Title 22 (Foreign Regulations) kısmında tanımlanmıştır.
2-Yabancıların yazdıklarını okuyup olayı onların gözünden de görmek
gerekir. (Onların olayları nasıl gördüğünü kendilerinin ifade ettiği gibi değil
de bizim zannettiğimiz gibi olduğunu iddia etmek yanlış tespitlere yol açar)Yabancıların
yazdıklarını okuyun, bu anlamda bizim gazeteleri takip etmeyin. Onlar ayran
anlatır, diğer tarafta kan gövdeyi götürür.
3-Kitap Taviyesi : Potus ve Beyefendi, Tolga Tanış. 2002 sonrası
Türkiye-ABD inişli çıkışlı hikayesini anlatır.
4-Rusya, İskender füzesini S.Arabistan'a satacağını açıklamıştı.
Füze hakkında kısa kısa:
Rusya, üzerinde çalıştığı İskender-M kara taktik füze sisteminin dünyanın
en iyisi olduÄźunu iddia ediyor. 2013’de Kara Kuvvetleri SözcĂĽsĂĽ fĂĽzenin sapma
limitinin 15 m. Yi geçmediğini, seyir füzelerinde sapma limitinin 2-3 metre
olduğunu açıkladı. Bununla birlikte Rus füze tugaylarının 2018 yılında bu
fĂĽzelerle donatılması planlı. Bu fĂĽzelerin ABD’nin fĂĽze kalkanı Patriotlara
karşı üretildiği iddia ediliyor. Füzelerin 400 km. menzili olduğu söyleniyor.
Ayrıca 2014 yılında bu füzelerin Ukrayna sınırına yerleştirildiği iddia
edilmiĹźti.
5-Kaya gazı ABD ve Çin’de fazlaca mevcut. Ä°leride enerji alanına oldukça
etki edebilir.
6-GCC (Golf Cooperation Countries) ĂĽlkeleri Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar,
Suudi Arabistan ve BirleĹźik Arap Emirliklerinden oluĹźur.
Bernard Lewis- What went wrong? (2002)
8- Kemal DerviĹź 1978 yılında, DĂĽnya Bankası adına hazırladığı “TĂĽrkiye Raporu”nda Ĺźunları yazmıştı:“TĂĽrkiye’de kimya, temel makine ve imalat, maden iĹźleme gibi ağır
sanayilerde gelişme beklenmesi gerçekçi davranış değildir. Kaynaklar ihracata
yönelik hafif sanayi dallarına kaydırılmalıdır, ağır sanayiden gelişme
beklenmemelidir. TĂĽrkiye, tek bir devalĂĽasyon ile yetinmemeli, devalĂĽasyonu
sĂĽrekli duruma getirmelidir.” (Cumhuriyet 02.03.2001)
9-Günümüzdeki cari açığın, (yaklaşık 47 milyar dolar) oluşmasının
arkasındaki sebebin bu raporun öngördüğü şekilde sanayileşmenin önüne
geçilmesidir. İhtiyaç duyulan ürünler
yurt dışından sürekli bir alıma gidildiği ve yurt dışına ürün satışı bunu
karşılar seviyede olmadığı için cari açığın kapanması zor görünmektedir. Benzer
bir durum Yunanistan’ı iflasın eĹźiÄźine getirmiĹźtir. Bizde bu sĂĽrecin uzamasının
sebebi, paranın değerinin dalgalı sistemle düşmesi imkanının bulunmasıdır.
Böylece ekonomi yeterli kaynak bulamadığı dönemlerde dış alım azalmaktadır. Bu
durum Yunanistan’ın Avro deÄźerini düşürmesi mĂĽmkĂĽn olmadığından Yunanistan’da
daha çabuk krize sürüklemiştir.
10-Cari Açıkla ilgili kısa kısa:
Türkiye 2001 yılında cari fazla verirken 2014 itibariyle cari açığı 47
milyar dolardır. Türkiye cari açıkta sondan 5. Ülkedir. (189)
Cari açık yurt dışından ürün alırken yurt dışına para çıkışını dengeleyecek
şekilde ürün satılamamasından kaynaklanır.Bunun önüne geçmek için bazı alternatifler:
-Paranın değerinin düşürülmesi cari açığı yavaşlatır
-Sanayileşme ile ürün üretme gerek şarttır
-Yabancı yatırım
10-TĂĽrkiye’nin dış borcu:
DĂĽnya bankası verilerine göre TĂĽrkiye dış borçta Çin ve Rusya’dan sonra en
yĂĽksek borca (388 milyar dolar) sahiptir. Bu ĂĽlkelerden Çin’in sanayisi ve
Rusya’nın hidrokarbon kaynakları bulunması nedeniyle borçlarını kapatmaları daha
kolay gibi görünmektedir.
11-Emperyalist kelimesi empoze kelimesinden gelir. İngilizcedeki karşılığı
impose kelimesidir.
12-TTIP (Transatlantik Trade and Investment Partnership) AB ile ABD arasında yapılması planlanan
serbest ticaret anlaşmasıdır. 2016 yılında yapılması öngörülmektedir.
Savunucuları çok yönlü ekonomik büyümenin önünü açacağı, eleştirenler ise
şirketlerin güçlenmesini sağlayarak yönetimi güçten düşüreceğini iddia
etmektedirler.
13-AB’nin ekonomik problemleri var, ve siyasi olarak da parçalı bir birlik.
13.1- İlber Ortaylı Arapların
1000 yıl öncesiyle konuşabileceğini söyler. (http://www.milliyet.com.tr/-/ilber-ortayli/pazar/yazardetay/07.09.2008/987844/default.htm) (Kültürün köklü olmasının göstergesi.) Benzer şekilde
Ä°ran’da hayatta kalma kabiliyeti çok yĂĽksektir.
14-Sonucu sebep olarak görmek analitik düşünce hataları arasında en sık
yapılan hatalardandır. Örneğin ABD ortadoğudan çekilince bu bölge karıştı,
demek ki ABD orta doğunun karışmasını istediği için bu bölgeden çekildi,
şeklinde yapılan çıkarımlar bir yandan yanlışa sürüklerken bir yandan yanlış
bir güç algısına sebep olabilir. Bunun en iyi örneği 11 eylül saldırıları
sonrası görĂĽlĂĽr. BahsedildiÄźi Ĺźekilde yapılan çıkarımla “ABD bu olay sonrası
Afganistan’a girdi, demek ki bu olayı Afganistan’a girmek için kendi kendisine
gerçekleĹźtirdi” iddiası her tĂĽrlĂĽ olayı ABD’nin kurguladığı, diÄźer ĂĽlkelerin
hiçbir inisiyatifi olmadığı algısı oluşturmaya yönelik kullanılabilir.
12-İşin doğrusu tarihe bakılarak tespit edilebilir. İngiltere ve benzer
şekilde ABD rüzgara karşı seyretmek yerine yelkenini rüzgara göre ayarlayarak
yol alır. Diğer bir deyişle sosyolojik olayları kurgulayarak ortaya çıkarmaz, bunun
yerine çıkan toplumsal eğilimlerden faydalanır. Bunun ispatlarından birisi
Ä°ngiltere’nin 1800’lerde Osmanlı topraklarının bĂĽtĂĽnlüğünĂĽ savunurken (denge
politikası bu durum üzerine kurulur), Fransa ve Rusya arasında Osmanlıyı
paylaşma anlaşması yapılması sonrası önünü alamayacağı bu akımdan faydalanarak
bu anlamda taraf deÄźiĹźtirmesidir.
13-Çin’e 2011 yılında Boeing firmasının satışıyla gĂĽdĂĽmlĂĽ merm
teknolojisinde ihtiyaç duyduğu önemli bir parçanın satıldığı ve tersine
mühendislikle GM teknolojisini tamamladığı yönünde haberler çıkmıştı. Hatta
sonrasında ABD’nin Çin’e yaptığı siber saldırılar bunun karşısında bir göz dağı
olarak nitelendirilmişti. 2011 ABD için kırılma noktası olabilir. Hidrokarbon
kaynaklarının miadı 15 sene olan Rusya artık kronik bir tehdit olmaktan
uzakken, GM teknolojisini tamamlayan ve kaynaklarını dünyadan karşılamak için
köklü girişimleri bulunan Çin, ABD için yeni tehdit olmaya başladı.
14-Vizyonlar 50 senelik bir süreden fazla çizilmez. Eğer 50 sene önce orta
doğuya çizilen bir vizyon varsa artık kendisini tamamlamış olmalı. Yakın
zamandaki deÄźiĹźiklikler ABD’nin öngörĂĽlebildiÄźinden daha uzun sĂĽreli bir vizyon
ortaya koyacağının ipuçlarını veriyor. Bu nedenle meseleye salt ortadoğuda olan
olaylar gözĂĽyle bakmak resmin tamamını kaçırmak olabilir. Benim öngörĂĽm, ABD’nin
Çin’e kayan ağırlık noktasını (Çin’deki fabrikalarını) Hindisan, Afrika veya
Orta Asya’ya kaydırabileceÄźi yönĂĽnde. Bu nedenle bu bölgelerdeki geliĹźmeler iyi
takip edilmeli.
15-Rusya’yı bugĂĽne kadar ayakta tutan unsur insan kaynağı. Kendisi için
önemli olan bölgelere insan transferinde bulunuyor. Bugün güney kıbrısta %30
civarında Rus nüfusu olduğundan bahsediliyor. Türkiye de benzer şekilde hareket
ederek kendisi için sorun bölgelerine insanlarını cezbedecek iş imkanları
oluĹźturmalı. Bununla birlikte Rusya’nın enerji platformlarına yatırım yapması,
her sondajdan çıkardığı hidrokarbonun %70’ini kendisinin almasını saÄźlıyor.
Hidrokarbon sahibi olmaktansa çıkaran platforma sahip olmak daha karlı
görünüyor. Bu nedenle Türkiye sondaj platformları teknolojilerine sahip olmayı
düşünmeli. Kıbrıs hidrokarbonlarında Kuzey Kıbrıs için pay düşünülmese bile
Türk sondaj platformuyla çıkarılsa, birleşmenin katacağı faydadan daha fazla
fayda elde edilir. Bu sayede Güney Kıbrıs da kendisini geri adım atmamış gibi
hissedecektir.
16-Doğu halklarında kabile kültürü var, o yüzden bizim anladığımız anlamda
demokrasinin iĹźlemesi orada biraz zor gibi. Fakat benzer kĂĽltĂĽrde olarak
TĂĽrkiye tecrĂĽbelerini aktarabilir.
17-Thinking Out of The Box kĂĽltĂĽrĂĽ ABD’de mevcut.
18-K.Karolina da baĹźkan, ama kilisede ilahi okumuĹźtu, deÄźiĹźik bir demokrasi
anlayışı var.
19-TĂĽrkiye’de 60 öncesi senato vardı.,
20-ABD, Bush’un tecrĂĽbesinden faydalanarak istihbarat kurumları arasında koordinasyonun kurulmasına yönelik reform gerçekleĹźtirdi
(https://en.wikipedia.org/wiki/Intelligence_Reform_and_Terrorism_Prevention_Act).
Tecrübeden istifade etmek önemli bir özellik.
21-Mağrip ve Maşrik ingilizcede Maghreb ve Mashreq olarak kullanılıyor.
22-MENA (Middle East and North Africa) MaÄźrib ile MaĹźrik’in ayrıldığı yer
AB açısından Mısır.
23-ABD, Akdeniz ve Orta Doğuda Fransayı vekil olarak bırakmak istiyor gibi
görünüyor, bu durum da Hollywood filmlerine yansıyor. Bu nedenle İngiltere ve
Fransa arasında ufak bir rekabet mevcut olabilir.
24-Middle East Review-Burak Ege incele (European Air Power: Challenges and Opportunities Kitabında (John Andreas Olsen) Kaynakçada dahil edilmiş)
25-Batılı ülkeler için dürüstlük önemli. Verilen bir söz yapılmadığı zaman
gĂĽvenilmez devlet oluyorsunuz. O yĂĽzden yapamama ihtimaliniz olan bir durum
varsa bu durumu da aktarmalı. Dürüstlük devletler için önemli.
26-Peru’da Lityum mevcut. BugĂĽn hidrokarbonlar tĂĽkense Peru yĂĽkseliĹźe
geçecektir senaryolara göre.
27-NAFTA, ABD, Kanada ve Meksika
arasında ticari bariyerleri kaldırmak ĂĽzere 1994’de oluĹźturuldu. Kanada
açısından bu anlaşma tarım ürünleri ticaretinde karşılıklı artışla neticelendi.
Meksika mısır üretimi açısından iç talebi karşılamakta zorlandı, fakat zamanla
stabil hale geldi. ABD ise ticaretini 338 milyardan 1,2 trilyon dolara çıkardı,
fakat pek çok imalat sektörĂĽ Meksika’ya taşındı.